Bágoas negras

O normal sería comezar o relato presentándome co meu nome, pero non teño. Se o teño non o recordo. Poida que sexa lóxico que non o recorde. Se alguén algunha vez utilizou o meu nome, non foi para ben. Polo menos que eu recorde a miña familia nunca utilizaba nomes. Non é que non nos comunicáramos, ou que non nos quixéramos. Queríamonos como calquera outra, pero  na distancia. Todos sabiamos por onde andaban as viaxes intrépidas dos demáis, dos que viaxaban cada ano e os que permanecíamos na terra onde nacemos e nos criamos. A terra ata a que alcanza a miña xa vella memoria non é moi extensa, é só un pequeno saínte de area que pouco a pouco parece adentrarse no mar. Está ó redor dunhas murallas duras de pedra onde temos vivido moitos anos. Moitos para min, ó mellor para vós xa non son tantos. Para todos nós si o son, pasan moi lentos. Quizáis porque vivimos sempre co pesadelo de que calquera de nós pode desaparecer de súpeto tragado polo pequeno mar que sempre foi o noso fogar.

As gaivotas vivmos sempre na costa. As miñas estivemos sempre unidas.

Non recordo nin un só intre no que non ríramos ou choráramos todas xuntas. Só ríamos ata fai uns anos. Logo xa viñeron as penas e bágoas negras. Daquela a miña nai contáranos que non recordara nada parecido. Entristecíame moito ver como ela ía morrendo pouco a pouco ó ver ó seu pequeno palacio azul morrer. Tiña todos os seus soños no mar. Todo o que ela fora, estaba alí. Desaparecía en menos tempo do que necesitaba o máis audaz dos meus curmáns en facerse cuns cantos peixes ben grandes.

Xa días antes de que perdéramos o noso fogar, comezou o seu derrumbe. Ninguén sabía o que lle acontecía. Preocupábamonos. Non saberíamos que facer, nin sequera como reaccionar, se algo lle acontecía. Non poderíamos seguir sendo una familia unida sen ela. Mesmo os que marcharon necesitábana. Eu sabía que se algo lle pasaba, ían voltar. Sentirían a súa mágoa coma ela sentía os recordos que lle trouxeran a súa melancolía.

Todo comezou cando nos reuniu a todas con bágoas nos ollos e nos dixo que non tivéramos medo xamáis e que non nos rendíramos. Ninguén a entendía. Que quixera dicir con esas palabras? Todas mirábamonos intrigadas. Os nosos ollos amosaban sorpresa, á vez que pena por vela tan triste, non saber o motivo e non poder facer nada. Non nos movimos do rincón da praia onde estábamos e ó rato voltou. Víramola dirixirse cara ó mar e desaparecer tras as rocas que ocultaban a vista do mar. Voltou para decirnos o motivo da súa tristeza, e contounos a historia que lle contara a súa nai cada vez que non a deixaba ir soa ó mar:

“Era unha primavera do 1976. O 12 de maio. Descansábamos preto dunha praia moi concurrida no verán na costa da Coruña. Solíamos ir ata alí todos os anos. Gustábame. O voso avó deixábame sempre ir sola ó mar. Sempre me dicía que xa era maior dabondo coma para que me andasen vixiando. Eu sabía que aínda non se fiaba de min e que me observaba agochado no peirao do porto. Pasaba así a primavera. Ata que un día ergueuse de súpeto do refuxio que tiñamos montado no porto. O primeiro que me dixo ó ver a miña sorpresa foi “Hoxe o mar é perigoso. Non vaias.”. Díxomo cunha pena abrumadora. Quitoume todas as gans que tiña de planear sobre o mar e as rocas. Agochoume no medio dunhas caixas de peixe da lonxa e partiu cara ó porto. Eu sabía que intuía o que pasaba e que non mo dicía por medo a que a miña alma exploradora quixera acompañalo. E así por en perigo a vida dos dous. Volveu ó cabo dunhas cantas horas. Xa pola noitiña. Eu adormecía cando escoiteino chegar agotado. Non quixen preguntarlle que descubrira. A  verdade é que tiña medo. Seguín durmindo. Ó día seguinte, contoumo. Fora ata a entrada do porto da Coruña e vira un “petrolero”. Esa palabra era nova para min. Xamáis a escoitara antes. Non me gustaba. Pronuncíabaa con medo. O terror co que o decía entristecíame. Ese “petrolero” tiña nome, ás veces chamábao Urquiola, outras só señalaba ó mar para contar o que vira. Díxome que tiñamos que marchar por mor dunhas explosións e un incendio. Non pasara nada. Non paraba de repetir que non pasara nada, pero aínda así marchábamos. Tiña medo de que algo así volvese a ocurrir e que desta vez fose peor e quedásemos sen o noso fogar. “Non quero que o mar vólvase negro de súpeto.”  Polo que quixo buscar un novo. Así chegamos ata aquí, e dende aquela seguimos. Lonxe do perigo que advertiu o teu avó. Pero pode volver ocurrir algo peor.”

De todas as lendas que nos contara esta era a máis sorprendente. Non era unha lenda. Era unha historia real, por iso nos sorprendeu máis que calquera lenda dos mariñeiros que nos contara de pequenos.

Agora entendíamos porque estaba tan triste. Agora, un 13 de novembro do 2002, vía o perigo acercarse. Pouco a pouco. Outra vez. O perigo que temía o seu avó estaba voltando de  novo. Esta vez con máis forza.

Miramos todos cara o mar, seguindo a súa mirada.  Alí o vimos. O perigo do noso fogar. O da Costa da morte galega. O Prestige. Nunca odiei tanto un nome. Era só un nome. Seino. Pero a tristeza, mágoa e impotencia que me transmitían, non só a min, senón a todos nós, non me gustaba. A ninguén lle gustaría. Nin se quera a vós. Pero vós fixestes algo. Os que puidestes, claro. Fostes moitos, a verdade. Mais deberían ter sido menos. Non porque rexeitemos a compasión que sentistes polas terras nas que vivides, e os que non vivides tamén, senón porque  ás veces penso que se se houbese organizado ben… Se se organizase unha acción xa cando o buque parou diante das costas, quizáis non nos quedásemos sen fogar. Quizáis non víramos morrer o mar. Quizáis non chorásemos todos nóss bágoas negras pola incompetencia dalgúns cantos…

Recordo que moita xente con ropaxes brancas inundou ás praias polas que buscábamos un novo refuxio. Xente moi diferente. Non todos eran do mesmo país. Non todos eran de Galicia ou de España. Isto alarmoume máis. Nin se quera no verán había tanta xente nas praias. Se había tanta xente, había sido moito máis tráxico do que pensaba. Non só a marea negra nos deixara sen fogar,se levara compañeiros,  tamén deixou a moitos de vós, que vivides do mar coma nós entonces, sen traballo ou sen a vosa vida que era a mar. Tanta xente abrumábame. Ían todos con traxes brancos que contrastaban moito con mareas xigantes de cor negra. Eu non sabía o que era, pero non me gustaba. Quitárame o meu fogar! Todo o que tiña estaba sendo consumido por unha cor oscura. Ó escoitar ós voluntarios que inundaban as praias falar entendín o que era. “O petróleo quitaba a vida ó mar” Non dicían iso exactamente, pero a fin de contas era a conclusión que eu sacaba de todo o que oín. E era a verdade. Comentaban sempre o caro que ía saír amañalo todo e que voltase a estar sempre, coma o recordaban de cativos. Non paraban de protestar contra quen dicía que “o hundimento non tería repercusións medioambientais” e que “cometeran errores na apreciación do asunto”. Eu non o podía crer! Tan cegos estaban? Non sentían pena polo medio que se desvanecía lentamente? Non o comprendía. Quería unirme ós berros de “Nunca máis” que proclamaban constantemente. Quería recuperar o meu. Quería poder vivir a gusto no mar sen preocuparme polos males cos que me puidera encontrar, non vivir sufrindo pola incompetencia contra a que vós loitades.

 Agora, 10 anos despois, cando  as bágoas negras xa deixaron de correr polo mar, eu xa non estou nel.

As imaxes pertencen a exposición de arte "A balea negra",conmemorativa da traxedia do Prestige, en Vigo.