Levanta. Colle o dicionario
de Xerais que tes abandonado no estante. Busca o “c”. Vai cara o final e lee a
definición de “cultura”. Supoño que atoparás algo coma isto: 1. Cultivo dos coñecementos e facultades da
persoa humana. 2. Conxunto de coñecementos que se teñen como froito do estudio
e doutras experiencias. 3. Conxunto de tradicións e de formas de vida dun pobo,
dunha sociedade ou de toda a humanidade. En calquera outro dicionario, non
ten porque ser nun de galego, haberá definicións similares, ou concretamente a
mesma pero noutra variedade lingüística.
Os valores que
definen o termo cultura non se perden. Son universais. Atemporais. Serán sempre
os mesmos na teoría e na práctica. A cultura coma tal, coma aspectos característicos
dun conxunto por moi reducido que sexa, non se perde. Aínda que pareza que se
acerca máis o termo coas tradicións dun pobo, a cultura va máis alá. Está tanto
no presente, no pasado, coma no futuro. Non sempre serán as mesmas
características definitorias as que determinen a cultura coma xeneralización.
Avanza coma calquera rasgo definitorio dun conxunto. Terá un nexo común: un
pasado, as raíces ancladas nunha tradición, as raíces do pasado que medraron
polo tronco ata chegar ás pólas, que nada teñen que ver coas raíces xa. Pero están
unidas. A isto me refiro. Á unión do pasado co presente, coa actualidade, na
cultura, neses rasgos identificativos que non sempre foron os mesmos. Ese rasgos
non se esquecen. Por moito que se condicionasen diferentes movementos
culturais ó longo da historia, nós seguimos a ser os mesmos. Non me distingo
moito dunha rapaza do século XIX. No exterior somos similares, pero teremos
diferenzas determinadas polo momento no que nos tocou estar. Interiormente non
poderemos pensar igual, nin sequera o mesmo, porque os valores que se
transmitiron non foron os mesmos. Pero estes valores evolucionaron. Evolucionaron
no medio dunha cultura, que é á vez eses mesmos valores, sobre a mesma raíz, a
moza, a sociedade.
É complicado
definir o termo cultura. Ó comezo vemos 3 acepcións diferentes: unha referida ó
enriquecemento da mente, o que se denomina enriquecemento cultural; outra ós coñecementos
que se obteñen co estudo, outra ó conxunto de tradicións que caracterizan a un
pobo. Eu máis ben penso que é, a grandes
rasgos, todo o que caracteriza un conxunto. Esta última definición é a que máis
me agrada. É a que abarca máis campo. É… é máis solidaria. Non se centra nun
individuo e o define por ter uns coñecementos ós que non todos poden ter acceso
coma un ser culto. Culto é o conxunto. Non se centra nos coñecementos, na
intelixencia dunha soa persoa. É ampla e compartida. Por iso mesmo creo, é o
meu parecer, que estas dúas definicións sepáranse do termo cultura como
conxunto. Pero logo se se mesturan as tres xa hai unha definición que me agrada
máis. Porque se nos fixamos en calquera manifestación artística de calquera
autor, que a fin de contas, define a cultura, é algo individual pero que se
asocia a un conxunto que comparte esas características. Por iso mesmo, esta
sería a miña definición perfecta de cultura, tendo en conta que calquera cousa,
e cousa é un termo moi amplo, por sinxela que sexa, define a unha persoa, e á
súa vez á sociedade total:
CONXUNTO
INDIVIDUOS+ TRADICIÓN+ COÑECEMENTOS INDIVIDUAIS+PASADO+ PRESENTE+EVOLUCIÓN =
CULTURA
Resumindo… TODO
CANTO VEXAMOS POLA RÚA, DE ANTES OU DE AGORA, TRADICIONAL OU INNOVADOR, O QUE
SOÑEMOS OU O QUE FAGAMOS… e un largo etcétera de parellas opostas… todo é
C-U-L-T-U-R-A.
Pero eu agora lle
vexo un problema, un gran dilema, máis ben. E é o como. Como se aprende, se
adquire a cultura? Ou mellor, é algo que se poda aprender coma un novo
coñecemento amplo e extenso con distintas interpretacións? Se entendemos por
cultura a definición nova que acabamos de crear, pois eu creo que non. Todo o
contrario. A cultura crease. De dentro cara fóra. Do individuo cara ó
espectador. Do espectador cara ó conxunto reducido. Do conxunto cara ó mundo. E
do mundo ó recoñecemento de haber creado algo distintivo, que aínda que
estivera ahí agochado sempre, coma as raíces dunha árbore, sae á luz cunha
interpretación máis extensa, fóra do pensar individual.
A cultura galega
non se escapa destas pautas que acabo de marcar. É unha máis de centos de miles
de culturas incontables. Non por iso de menos valor nin menos recoñecemento ou
fama. Aquí é onde atopo outro problema. A cultura galega enténdese coma a
tradición. Só como a tradición, cando hai un mundo aberto e amplo de pequenos e
grandes artistas galegos que condicionan esta cultura. Cultura á que poderíamos
denominar emerxente. Aparece e xorde da tradición, mantendo a súa unión e
rompendo con ela á vez. Indicando unha superación, individual e colectiva dos tópicos
que marcaron a conservación dunha tradición. Non está de máis manter as raíces.
Pero estas non poden estar sempre presentes na evolución artística e
individual. Non pode ser a tradición a que manteña unha cultura crecente. A evolución
márcase pola innovación. E a innovación non se aprende. Nace da inspiración. Pódese
motivar a inspiración coa mesma innovación, con algo que abra os ollos a unha maior manifestación
individual, pero nunca aprenderse. Nunca memorizarse. Así estáncase a
evolución. Outro dilema é que tanto a tradición condicionou a aprendizaxe, que
xa estou farta de escoitar seguido o mesmo da tradición… “E que é cultura xeral”…
e digo eu, o novo, a experimentación, o que non se coñece aínda, o emerxente, o
que esta a buscar as súas oportunidades, o que esta a buscar a súa forma de
expresarse coa arte, con calquera matiz que defina a arte, coa literatura, coa
lingua, coa fotografía, co cinema, coa música, coa escultura, coa pintura… todo
isto non é “cultura xeral” por moi descoñecido que sexa aínda en moitos
aspectos? Para min si o é. E non poden pretender que estemos sempre coa
tradición coma se fose o presente. Como non poden pretender ensinarnos a “cultura
xeral” dunha manifestación, coa tradición. Coa tradición do libro. Así, cos
anos, o único que conseguiran é un desprezo lento cara ela, sexa cal sexa. A innovación,
o descoñecido debería estar coma o coñecido. Ser coñecido. Pero non obrigado a
aprenderse a base de repetidas lecturas e esquemas. Así so se chega á
desesperación.
Pero coa desesperación
pódese conseguir arte tamén. Cultura, ó fin. Polo que haberá que agradecer que
o rexeitamento ó método tradicional, non á tradición cultural, sexa o que abra
os ollos á innovación.
No hay comentarios:
Publicar un comentario